Erich Fromm: Miłość i wolność, esencja człowieka

Elisabet riera

Według Fromma boimy się wolności i delegujemy ją innym. W ten sam sposób myślimy, że miłość jest kwestią przypadku, gdy kocha się rozsądnie.

W salonie Fromm słychać tylko tykanie zegara ściennego. Matka przeżywa jeden z jej zwykłymi atakami depresji . Dla ojca nie jest to coś poszlakowego; jego charakter jest zawsze milczący i udręczony.

Dwunastoletnia Erich nie może się doczekać wizyty : około 25 -letnia młoda malarka, piękna, przyciągająca wzrok, zawsze towarzyszy owdowiałemu ojcu; przychodzą co tydzień. Ale wizyta się nie pojawia, a ktoś przesyła im wiadomość: stary człowiek zmarł, a młoda malarka odebrała sobie życie i zostawiła notatkę, w której wyraziła chęć pochowania razem z nim.

Poszukiwanie odpowiedzi w psychoanalizie

Pięćdziesiąt lat później w swojej książce The Chains of Illusion (1962) znany obecnie psychoanalityk Erich Fromm odnotował, że to wydarzenie głęboko go poruszyło, do tego stopnia, że ​​uwolnił jego zainteresowanie psychoanalizą i owocną karierą, którą miał podjąć. po:

"Jak to jest możliwe? Jak to możliwe, że piękna młoda kobieta mogła kochać swojego ojca tak bardzo, że wolałaby zostać pochowana obok niego, niż żyć dla przyjemności życia i sztuki? Na pewno nie mogłem odpowiedzieć, ale jak to utknęło we mnie. A kiedy poznałem teorie Freuda, wydawały się one zawierać odpowiedź na przerażające i enigmatyczne doświadczenie ”.

W 1920 roku w wieku dwudziestu lat rozpoczął karierę socjologiczną na Uniwersytecie w Heidelbergu. W tym samym mieście powstał instytut psychoanalityczny, a Fromm przyjechał na szkolenie jako psychoanalityk .

Wpływ wojny

Jeśli za wydarzeniem, które podyktowało jego zainteresowanie teoriami Zygmunta Freuda, stał kompleks Edypa, inne wydarzenia popchnęły go w kierunku dwóch innych wielkich wpływów w jego życiu: pacyfizmu i teorii Karola Marksa.

Również w Starym Testamencie , do którego od najmłodszych lat ciągnął go ze względu na pochodzenie rodzinne, ortodoksyjnych Żydów, natchnął go; „ Wizja powszechnego pokoju i harmonii między wszystkimi narodami głęboko mnie poruszyła” - napisał Fromm.

Ale z pewnością nic z tego nie skrystalizowałoby się w dziele takim jak jego, gdyby nie wybuchła pierwsza wojna światowa : „Kiedy wojna zakończyła się w 1918 roku, byłem głęboko zmartwionym młodym człowiekiem, mającym obsesję na punkcie tego, jak wojna jest możliwa, przez pragnienie zrozumienia irracjonalności zachowań mas ludzkich, wynikające z gorącego pragnienia pokoju i międzynarodowego porozumienia. Poza tym stałem się głęboko nieufny wobec wszelkich oficjalnych ideologii i wypowiedzi, przepojony przekonaniem, że we wszystko należy wątpić ”.

We frankfurckim Instytucie Badań Społecznych teorie zostały wykuwane na roli jednostki w społeczeństwie kapitalistycznym. Wraz z pojawieniem się nazizmu w Niemczech wszystko przyspieszyło: Fromm wyemigrował najpierw do Szwajcarii, a następnie do Stanów Zjednoczonych.

Kiedy wylądował, jego główne zainteresowania były już skonsolidowane: związek między faszyzmem a wolnością, rola jednostki w społeczeństwie masowego kapitalistycznego i nauka miłości.

Jak Fromm widział wolność?

Łącząc obserwacje socjologiczne i psychoanalityczne, doszedł do wniosku, że ludzie często odczuwają głęboki lęk przed uzyskaniem wolności i rezygnacją z przysługujących nam praw.

Aby rozwinąć swoją teorię, wyszedł od biblijnego obrazu wygnania z raju : „Akt nieposłuszeństwa, jako akt wolności, jest początkiem rozumu. Mit odwołuje się do innych konsekwencji pierwszego aktu wolności . Harmonia między człowiekiem a naturą zostaje zerwana. Bóg ogłasza wojnę między mężczyzną a kobietą, między naturą a człowiekiem. (…). Nowo zdobyta wolność jawi się jako przekleństwo ; uwolnił się od słodkich więzów Raju, ale nie może sam sobą rządzić.

W obliczu tego pierwotnego lęku przed wolnością człowiek zwykle rezygnuje z odpowiedzialności za pomocą trzech mechanizmów .

• Automatyczny konformizm : dostosowywanie swojej osobowości do tego, co społeczeństwo preferuje i od tego oczekuje, poświęcenie prawdziwego ja.
• Autorytaryzm : oddawanie kontroli nad sobą innej osobie (postawa sadomasochistyczna).
• Destruktywność : niszczenie innych i ostatecznie świata, aby inni cię nie przytłoczyli.

Innymi słowy, żyzny grunt dla totalitaryzmu z jednej strony i eskapistycznego konsumpcjonizmu z drugiej.

Uczucia winy i wstydu , które są u podstaw lęku wolności, mogą być przekroczone jedynie poprzez rozwijanie najlepszych siebie, co sprawia, że jesteśmy wyjątkowi, cały nasz ludzki potencjał: zdolność do rozumowania, produkcji i miłości.

Ale czy te możliwości mogą być w pełni rozwinięte w świecie kapitalistycznym?

Kontekst społeczny był zawsze ważne, aby Fromma i, w rzeczywistości, to był punkt niezgody z teorii Freuda . Jeśli dla Freuda indywidualny dyskomfort wynikał z tłumienia impulsów seksualnych jednostki, niezbędnych do współistnienia w społeczeństwie, dla Fromma był to fakt, że społeczeństwo nie oferowało jednostkom wszystkich środków, aby rozwijać ich potencjał do pracy i miłości. co powodowało frustrację i dyskomfort.

W Fear of Freedom mówi: „Jest tylko jedno możliwe twórcze rozwiązanie, które może ustanowić relacje między zindywidualizowanym człowiekiem a światem: jego aktywna solidarność ze wszystkimi ludźmi oraz jego spontaniczna aktywność, praca i miłość, które mogą go uczynić zjednoczyć się ze światem nie za pomocą pierwotnych więzi, ale przez ocalenie ich charakteru jako wolnej i niezależnej jednostki.

Współczesny człowiek, w przeciwieństwie do feudału, wie, że jest panem swojej wolności, a jednak nie może z niej korzystać ze względu na kontekst, który zmienia jego pracę, energię i miłość, a tym samym siebie samego, w towar. Ten, kto nie wchodzi w łańcuch, pozostaje na uboczu.

W konsekwencji, według Fromma, ceną wolności jednostki w kontekście kapitalistycznym jest poczucie osamotnienia , izolacji, bezsilności i udręki, pozbawienia więzi, które zapewniały im bezpieczeństwo. To przekształca wolność w nieznośny ciężar, który identyfikuje się z typem życia pozbawionym sensu i kierunku.

Miłość jako sztuka

Po trzech małżeństwach przyszedł czas na refleksję nad jednym z głównych tematów jego życia: miłością. Sztuka kochania (1956) szybko stała się światowym bestsellerem.

Fromm broni, że miłość nie jest emocją, ale zdolnością, którą można rozwinąć i że jest ściśle związana z odpowiedzialnością, szacunkiem i troską o innych. To znaczy z prawdziwą wiedzą o tym, czego druga osoba naprawdę potrzebuje i czego chce.

Dla Fromma, podobnie jak wolność, miłość jest aktem woli: decyzją, by kochać (troszczyć się, brać odpowiedzialność, szanować i znać) osobę. Jest nierozerwalnie związana z jego ideą wolności , która zakłada posłuszeństwo rozumowi i wiedzy, a nie irracjonalnym namiętnościom.

Miłość jest kluczem do otwarcia drzwi do „wzrostu” człowieka . Pozwala nawiązać relację z innymi, poczuć jedność z innymi, bez zmniejszania poczucia integralności i niezależności.

Aby tak było, miłość wymaga, aby troska, odpowiedzialność, szacunek i wiedza o przedmiocie zjednoczenia były obecne jednocześnie. Kiedy to się spełni, dla Fromma „doświadczenie miłości jest aktem najbardziej ludzkim i humanizującym ”.